Teknolojinin gelişmesi hayatın hızlanmasından kaynaklanan bir sorun uyarak eksikliği. Uyaran eksikliği çocukların gelişimlerinin yavaşlamasını ve akranlarında geri kalmasına sebep olan bir sorundur. Peki uyaran nedir? Uyaran genel olarak maruz kalınan her şeydir. Çocukların duydukları bir sesten bir mimiğe kadar görsel, işitsel, ve duygusal uyarıların tümüdür. Teknoloji ile alakası nedir? Neden teknoloji ile bu sorun yaygınlaşmıştır. Çünkü tablet, telefon ve televizyon gibi cihazlar ile sık vakit geçiren çocuklar diğer uyaranlara karşı kendilerini kapatmakta ve gelişimleri için önemli olan uyaranları kaçırmaktadırlar. Bu da bireysel ve sosyal becerilerde geri kalmalarına sebep olmaktadır. Özellikle 0-3 yaş arasında maruz kalınan uyaran miktarı çocuk gelişimine etkisi büyüktür.
Uyaran eksikliğine bağlı olarak çocuklarda geç yürüme, konuşma gecikmesi, sosyal iletişim kuramama problemleri meydana gelebilmektedir. Uyaran eksikliğinin fazla olması durumunda otizm ile benzer sorunlar göstermesi sebebi ile otizm ile çok sık karıştırılmaktadır. Uyaran eksikliği ile otizmi ayıracak gerekli testler için uzmana başvurulmasında fayda vardır. Uyaran eksikliği tespit edilen çocuklarda çocukla daha çok vakit geçirmek, çocuk ile konuşmak, çocuk ile yapılan aktivite miktarını arttırarak hayal ürünü oyunlar oynamak uyaran eksikliklerinin hızla giderilmesini sağlayabilir. Sorunun biraz daha ciddi olduğu hikayelere sahip çocuklarda ebeveynlerin çocuk gelişim uzmanlarına başvurarak çocuğun özel eğitim ile akranları seviyesine yetiştirilmesi sağlanmalıdır.
Uyaran eksikliğine karşı uygulanması gereken tamamlayıcı yöntemler çocuk ile daha çok vakit geçirme ile başlamaktadır. Bu sayede çocuğun maruz kaldığı eksik uyaran seviyesi hızla artmakta ve sosyal becerilerde hızlı bir gelişim gözlenmektedir. Özellikle her iki ebeveyn çalışıyor olduğu durumlarda sık görülmektedir. Anne bananın çocuk ile konuşması, yaratıcı oyunlar oynaması, tablet, televizyon ve telefon gibi çocuğu soyutlayıcı nesneleri kısıtlaması ile uyaran eksikliği problemi engellenebilmektedir. İleri seviye uyaran eksikliği olan çocuklarda özel eğitim ile çocuk gelişim uzmanları tarafından tamamlayıcı destek verilerek normal yaş ve akran seviyesine ulaşması sağlanabilmektedir. Çocuklarınızın otizm ile karışabilen sosyal becerilerdeki başarısızlıklarında uzman desteği almanız gerekmektedir.
Uyaran eksikliği, yaşına ve gelişim düzeyine uygun çevresel faktörlerin yeterli düzeyde çocuğa sunulmaması şeklinde tanımlanabilir. Özellikle ailenin çocuğuyla iletişimde bulunmaması, onunla sosyal hayatta ortak bir şeyler paylaşmaması, çocuğun yalnızlaşmasına ve içe çekilmesine neden olmaktadır. Uyaran eksikliği daha küçük yaş döneminde olduğunda çocuğun zihinsel ve dil gelişiminde ciddi problemler ortaya çıkabilmektedir.
Uyaran eksikliği, bir kişinin duyularındaki bilgiyi tam olarak işleyememesine veya yeterince fark edememesine neden olan bir durumdur. Bu durum, kişinin algısal süreçlerinde bir sorun olduğunu gösterir ve çevresel bilgiyi doğru bir şekilde işlemekte güçlük çekebilir.
Uyaran eksikliği, genellikle birçok farklı faktörden kaynaklanabilir. Bunlar arasında beyin hasarı, nörolojik bir bozukluk veya dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi psikiyatrik koşullar gibi çeşitli fiziksel veya psikolojik durumlar yer alır.
DEHB, çocuklarda ve yetişkinlerde en sık görülen uyaran eksikliği bozukluğudur. Bu durum, kişinin dikkat süresini kısaltabilir ve hiperaktivite veya dürtüsellik gibi belirtilerle kendini gösterebilir. DEHB’li kişiler genellikle zorluk yaşarlar ve işyerinde, okulda ve günlük yaşamlarında başarısızlık yaşama riski yüksektir.
Özellikle okul çağındaki çocuklar arasında yaygın olarak görülür. Bu durum, öğrenme, davranış ve sosyal beceriler gibi alanlarda zorluklara neden olabilir. Örneğin, uyaran eksikliği olan bir çocuk, öğretmenin talimatlarını takip etmekte zorlanabilir, ödevlerini tamamlamakta güçlük çekebilir veya sınıf arkadaşlarıyla etkileşimde bulunmakta zorluk yaşayabilir.
Bu durumu yaşayan bir kişi, çevresel uyaranları fark etmede veya doğru bir şekilde işlemede zorluk yaşayabilir. Örneğin, bir kişi bir odada bulunurken, birçok farklı uyarana maruz kalabilir, örneğin ışık, ses, renk ve kokular gibi. Eksiklik olan bir kişi, bu uyaranları doğru bir şekilde işleyemeyebilir ve çevresel uyaranlar hakkında eksik bilgiye sahip olabilir.
Uygun tedavi ve destek ile yardımcı olmak mümkündür. Tedavi seçenekleri arasında ilaç tedavisi, terapi ve davranışsal müdahaleler yer alır. Bu tedaviler, semptomları yönetmede ve bir kişinin işlevselliğini artırmada yardımcı olabilir. Ayrıca, uygun öğrenme stratejileri, öğretmenler ve aileler tarafından uygulanabilir ve
Uyaran Eksikliği Belirtileri
Uyaran eksikliği belirtileri, kişinin yaşına, cinsiyetine, kişiliğine ve durumuna göre değişebilir. Ancak, genel olarak uyaran eksikliği olan kişilerde aşağıdaki belirtiler gözlemlenebilir:
- Dikkat eksikliği: dikkatlerini bir konuya odaklamakta zorlanırlar. Okulda, işte veya evde dikkatlerini bir görev üzerinde sürdürmek, bitirmek veya hatırlamakta zorlanabilirler.
- Hiperaktivite: B kişiler aşırı hareketli olabilirler. Sürekli olarak yerlerinde duramazlar, ellerini veya ayaklarını oynatırlar veya sürekli olarak konuşurlar.
- Dürtüsellik: düşünmeden veya düşünmeden hareket edebilirler. Örneğin, bir şeyi sorgulamadan satın alabilir veya bir düşünceyi paylaşmadan önce düşünmeden konuşabilirler.
- İşlevsel bozukluk: günlük işlerini yaparken zorlanabilirler. Bu, öğrenme güçlükleri, okul veya işte başarısızlık, işyerinde düşük performans ve evdeki sorumlulukları yerine getirmede güçlükler olabilir.
- Organizasyon sorunları: plan yapmak, zaman yönetimi, düzenlemek ve organize etmek gibi konularda zorluk yaşayabilirler.
- Sosyal zorluklar: sosyal durumlarda uygun davranışları ve sosyal ipuçlarını anlama ve yorumlama konusunda zorluk yaşayabilirler. Bu, arkadaşlarla veya iş arkadaşlarıyla etkileşim kurmakta zorlanabilecekleri anlamına gelebilir.
- Duygu durumunda değişiklikler: duygu durumlarında hızlı değişiklikler yaşayabilirler. Kolayca sinirlenebilirler veya mutsuz olabilirler. Ancak, bazen bu belirtiler DEHB’den farklı olabilir ve farklı bir psikolojik duruma işaret edebilir.
Belirtiler gözlemlendiğinde, bir uzmanla konuşmak ve uygun tedavi seçeneklerini araştırmak önemlidir.
Ne Kadar Sürede Düzelir?
Uyaran eksikliği tedavisi süresi, bir kişinin durumuna ve semptomlarına bağlı olarak değişebilir. Tedavi, birkaç ay veya birkaç yıl sürebilir ve bazen uzun vadeli bir sürece ihtiyaç duyulabilir.
Tedavinin başarısı, semptomların şiddeti ve kişinin tedaviye ne kadar erken başladığına bağlıdır. Tedaviye erken başlamak, semptomların daha hızlı bir şekilde kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir.
Tedavi seçenekleri arasında ilaç tedavisi, davranışsal terapi, bilişsel terapi, eğitim ve öğrenme stratejileri ve aile terapisi yer alır. İlaç tedavisi, semptomları kontrol altına almak için kullanılabilir ve davranışsal terapi, kişinin uyaran eksikliği ile ilişkili davranışları değiştirmesine yardımcı olabilir.
Bilişsel terapi, uyaran eksikliği semptomlarına bağlı stres ve anksiyeteyi yönetmek için kullanılabilir. Eğitim ve öğrenme stratejileri, kişinin öğrenme sürecini kolaylaştırmak için kullanılabilir. Aile terapisi, uyaran eksikliği olan kişinin aile üyelerinin desteği ile semptomların yönetilmesine yardımcı olabilir.
Tedavisi, kişinin semptomlarını yönetmek ve uygun destek ve tedavi ile işlevselliğini artırmak için tasarlanmıştır. Tedavi süresi kişiden kişiye değişebilir, ancak uygun tedavi ve destek ile uyaran eksikliği olan kişilerin yaşam kalitesini artırmak ve başarılı bir hayat sürdürmek mümkündür.